بررسی مدیریت منابع آبی مشترک با دیدگاه نظریه بازی ها

معمولا بهره برداری از منابع آبی مشترک منجر به شکل گیری اختلاف شده و به تراژدی منابع مشترک می انجامد. اختلافاتی که معمولا بر اثر مشاع بودن منابع آبی مشترک بوقوع می پیوندند با درک بهتر از خاستگاه رفتار همکارانه و غیر همکارانه گروداران (ذی نفعان) منابع یاد شده قابل جلوگیری است. بر این اساس و در راستای توسعه پایدار این منابع نیاز به استفاده از روش هایی است که بینش های مدیریتی مناسب را در درک رفتار ذی نفعان به ارمغان آورد. در شرایطی که تصمیم گیران سامانه های مختلف با استراتژی های مختلف مدیریتی مواجه هستند، استفاده از نظریه بازی ابزار مناسبی را در تحلیل و پیش بینی رفتار ذی نفعان این منابع فراهم می نماید. در تحقیق حاضر، کاربرد این روش در مدیریت منابع آبی مشترک از طریق توسعه یک مثال و برای تحلیل وضعیت های مختلف بهره برداری از آن مورد بررسی گرفته است. این مثال به صورت یک دریاچه مشترک بین دو استان به عنوان دو بازیکن بوده که هر یک دارای دو استراتژی همکاری و عدم همکاری در تامین نیاز زیست محیطی دریاچه هستند. جهت تحلیل رفتار بازیکنان، در ابتدا توپولوژی بازی های 2×2 عمومی در مدیریت منابع آبی مشترک با استفاده از مفاهیمی چون تعادل نش، بهینه پارتو و استراتژی اکید ارائه شد. سپس بر اساس نظریه مسیر تحول بازی، امکان تغییر ساختار بازی ها و اینکه این تغییر در دوره های مختلف چگونه می تواند بر رفتار ذی نفعان اثربگذارد مورد بررسی قرار گرفته است. در توپولوژی ارائه شده، پانزده بازی 2×2 که شامل بازی هایی چون هارمونی، جوجه، معمای زندانی ها و بازی سلطه جو می باشد، به دو دسته بازی های مطلوب و غیرمطلوب تقسیم شده اند. هم چنین، برای نشان دادن چگونگی استفاده و کاربرد روش شناسی پیشنهاد شده در استراتژی های مدیریتی، دریاچه ارومیه به عنوان مثالی از یک منبع آب مشترک بین دو بازیکن(استان آذربایجان شرقی از یک طرف و آذربایجان غربی و کردستان از طرف دیگر) مورد تحلیل قرار گرفته است. برای شرایط بهره برداری از منابع آب در حوضه این دریاچه، تعداد پنج ساختار برای دوره های زمانی مورد پیش بینی بر اساس نظریه مسیر تحول بازی ارائه و نتایج تحلیل آنها با استفاده از توپولوژی ارائه شده حاکی از امکان وقوع شرایط یک بازی جوجه رقابتی تحت شرایط بهره برداری فعلی از منابع آب در حوضه می باشد. در واقع بررسی و ارائه بازی های 2×2 می تواند نشان دهد چگونه استفاده از این بازی ها در تحلیل رفتار ذی نفعان و حالت های مختلف بهره برداری منابع آب، به عنوان منابع مشاع، می تواند موثر واقع شود. از سوی دیگر، آشنایی با توپولوژی بازی های ممکن در بهره برداری از منابع آبی مشاع این امکان را به تصمیم گیران سامانه های منابع آب می دهد تا با درک رفتار غیرهمکارانه گروداران، بتوانند مکانیسم های همکارانه را برای حل اختلاف و مدیریت پایدار این منابع به کار گیرند.